جدول خواسته‌هاي انسان از تولّد تا مرگ

گمان مي‌كنم هر نيازي را توانسته باشد نشان دهد، جدولي كه مشاهده مي‌فرماييد. قضيه اين‌كه مشغول بررسي «سبك زندگي» بوديم، فرمايش رهبري بود كه اين موضوع را تبديل به يك مسأله مهم ملّي كرد. وقتي ديدم سبك زندگي «شيوه بروز رفتارهاي روزمرّه» انسان‌هاست، به دنبال ريشه «رفتار» و عمل فردي و اجتماعي رفتم. «نياز» منشأ عمل است و مطالعه منابع نشان داد اغلب فلاسفه و متفكّرين مسلمان و غيرمسلمان معتقدند منشأ احساس نياز «لذّت» است. همين را مبنا قرار دادم و قواي مدركه لذّت را برشمردم؛ روح، ذهن، جسم. اگر ما لذّات روحي داريم، پس نيازهاي روحي داريم و اگر گاهي از حل مسائل در ذهن خود لذّت مي‌بريم، پس نيازهاي ذهني هم داريم. همين درباره جسم هم صادق است. به اين ترتيب ستون «دارايي لذّت» ساخته شد. سپس ديدم بعضي لذّت‌ها هست كه نه ناشي از «دارايي» بلكه از «انتظار تحقق» ناشي مي‌شود. مثلاً وقتي مي‌داني فردا پول خوبي به دستت مي‌رسد، احساس لذّت مي‌كني. اين شد كه ستون «كسب» را ساختم؛ از لذّت‌هايي كه در حقيقت همان انتظار و اميد به دستيابي همان ستون نخست هستند. بعد از خودم پرسيدم: تا اين‌جاي كار كه بين مسلمان و كافر مشترك است، بين معتقد به معاد و غيرمعتقد به معاد. ولي آدم‌هايي داريم كه از كار خير لذّت مي‌برند، اين چه نوع لذّتي‌ست؟! اين‌ها را در ستون «ذخيره» فهرست كردم. يعني انتظار اخروي از لذّت. يعني همين‌كه بداني پس از مرگ لذّتي را نصيب خواهي برد، اگر چه همين الآن نداري و مي‌داني در دنيا هم نخواهي داشت، باز هم همين الآن احساس لذّت مي‌كني. اين‌ها ستون سوّم را شكل مي‌دهند. بدين‌ترتيب نظامي از نيازها را يافتم كه به نظرم از آن‌چه مازلو مي‌گفت كامل‌تر است و مي‌تواند بسياري از رفتارهاي متديّنين و خيّرين را هم تفسير كند. نه اين‌كه مثل فرويد قائل به «غريزه مرگ» شويم و اين اعمال را نابخردانه توصيف نماييم.